LỄ HỘI MÙA THU.
Đến thượng tuần tháng bảy nhằm ngày chữ Đinh, trực Thu, làng Thanh Thủy Thượng tổ chức tế lễ mùa thu . Đây là lễ tế ngài Thành hoàng bổn thổ và 13 vị Khai canh của làng. Lễ hội mùa thu là lễ hội lớn nhất của làng TTT.
Buổi chiều trước ngày chánh tế, làng tổ chức cuộc thi chăn nuôi vật tế giỏi. Bốn ấp mang những con vật tế đã nuôi trong năm đến cột quanh đình làng. Các vị chức sắc chấm điểm, những con vật nào mập, khỏe nhất sẽ có giải thưởng của làng. Chấm điểm xong, các ấp mang những con vật tế về ấp mình để làm cổ cho lễ tế. Chỉ có con vật có giải thưởng vinh dự ở lại, huyết của con vật này được dâng cúng trong lễ Mao yết.
Sau cuộc thi, làng tổ chức lễ Yết, đây là lễ cáo trời đất chuẩn bị cho lễ chánh tế ngày mai. Suốt đêm đó, đình làng TTT sáng rực hương đèn. Trước sân đình, các cụ tụ họp từng nhóm để nói chuyện, đánh tổ tôm, chơi cờ tướng…Đến giờ Hợi, bộ nội tạng của con vật tế được nấu cháo để cúng lễ Trung trai.
Buổi sáng ngày chánh tế, làng tổ chức lễ rước sắc phong và linh vị của ngài Thành hoàng Kỷ mùi khoa Tiến sĩ Phi Vận tướng quân Tùng Giang Văn Trung Tôn thần.
Lễ rước sắc xuất phát từ đình làng. Dẫn đầu có 16 thanh niên mang Lỗ bộ đi hai hàng, những công việc này ưu tiên dành cho những cậu tập ấm con của những quan lại được mang hàm Viên tử.
Hai thanh niên dẫn đầu đoàn rước cầm cặp biển có khắc chữ Tĩnh túc và Hồi tị. Thấy cặp biển này dân làng phải nghiêm túc chào đón và tránh đường cho đoàn đi qua. Hai thanh niên tiếp theo mang cặp búa vàng , thể hiện uy quyền. Theo sau là cặp tay văn, tay võ thể hiện tài trí.Tiếp theo là cặp chùy, cặp gươm thể hiện sức mạnh. Cặp gậy đầu rồng và cặp tiết mao thể hiện đã được triều đình sắc phong, ban tặng.
Sau đoàn Lỗ bộ là đoàn bát âm: gồm chiên trống các loại nhạc khí. Đoàn vừa đi vừa đánh chiên trống có lễ nhạc của nhóm bát âm phụ họa. Sau đoàn bát âm là kiệu cung nghinh linh vị và sắc phong của ngài Thành hoàng gồm bốn người khiêng. Sau cùng là các vị chức sắc của làng, tân cựu Thập nhị Tộc trưởng, các bô lão.
Về đến đình làng, bài vị và sắc phong của ngài Thành hoàng được đặt trang trọng trên án giữa trước Từ Đường.
Lễ thu tế :
Sáng ngày chánh tế, các án thờ trầm hương nghi ngút, lễ vật đã được sắp đặt đầy đủ. Ban tế lễ gồm chánh bái là Thủ chỉ làng, phụ bái là các vị Tộc trưởng được Thủ chỉ làng phân công luân phiên đứng lễ. Hai vị đánh chiên trống cũng là các vị Tộc trưởng. Ban chấp sự gồm bộ phận xướng lễ từ 2 hoặc 3 người, dâng rượu có 6 người, điển lễ 3 người, đọc Văn tế 1 người.Tất cả đều mặc áo thụng xanh sẵn sàng cho buổi lễ.
Ba hồi chiên trống dòn dã vang lên. Buổi tế lễ bắt đầu. Nhóm xướng lễ điều hành buổi lễ :
Xướng : Chấp sự giả, các tư kỳ sự. ( Công việc bắt đầu, ai lo việc nấy.)
Các chấp sự đứng vào vị trí của mình. Chánh bái và bồi bái đứng trước các hương án.
Xướng : Củ soát lễ vật.
Hai chấp sự cầm đèn hầu vị chánh bái vào nội điện kiểm soát lại lễ vật.
Xướng : Tựu vị.
Chánh bái trở về vị trí của mình.
Xướng : Nghệ quán, tẩy sở.
Chánh, bồi bái đến rửa tay ở thau nước có sẵn, xong lau tay.
Xướng : Phế cân, phục vị.
Chánh, bồi bái trở về đứng nghiêm trang trước hương án.
Xướng : Lễ tứ bái. Hưng…Bái…( 4 lần ).
Chánh, bồi bái lạy bốn lạy theo nhịp hô của xướng lễ.
Xướng : Bình thân ! Quỳ .Hành sơ hiến lễ.
Chánh ,bồi bái quỳ trước hương án.
Xướng : Chước tửu!
Người dâng rượu đưa khay có bình rượu cho chánh bái. Chánh bái nhận khay hướng về bàn thờ vái ba vái. Trả khay cho người dâng rượu.
Xướng : Hiến tửu.
Ba chấp sự rót rượu vào các tách đặt ở hương án. Xong đặt khay rượu trên bàn thờ.
Xướng : Thiệu cước, Phục vị.
Ba người dâng rượu đi bước giật lùi ra ngoài.
Xướng : Bình thân !
Chánh, bồi bái đứng dậy.
Xướng : Độc chúc. Giai quỳ.
Người đọc sớ bưng khay sớ cho chánh bái nhận và vái một vái.
Xướng : Chuyển chúc !
Chánh bái trao khay sớ lại cho chấp sự. Chấp sự đưa cho người đọc sớ.
Xướng : Độc chúc văn.
Bản Văn tế của làng có hai phần. Phần đầu là chúc văn về Thần hiệu, phần tiếp là chúc văn Khai canh đứng đầu là ngài Thành hoàng bổn xã và thứ tự 13 vị Khai canh.
Người đọc sớ đọc lớn toàn bản văn tế.
Xướng : Hiến tửu . Lễ tứ bái ! Hưng… Bái ! ( 4 lần ).
Chánh, bồi bái lạy bốn lạy theo lời xướng.
Xướng : Bình thân ! Phục vị. Thiệu cước !
Tất cả lui ra, nhường chỗ cho các vị khác vào lễ lạy.
Xướng : Phục vị
Các bộ phận trở lại vị trí ban đầu.
Xướng : Tiến trà !
Ba người vào dâng trà ở nội điện. Rót trà vào tách.
Xướng : Phần chúc !
Người đọc sớ đem chúc văn ra đốt tại chiếc đỉnh trước sân đình.
Xướng : Lễ tạ tứ bái. Hưng… Bái ! ( 4 lần ).
Chánh, bồi bái lễ tạ bốn lạy theo lời xướng
Xướng : Lễ tất !
Chiên trống cử ba hồi, không có ba tiếng như ban đầu.
Sau buổi lễ, các vị chức sắc ở lại nhà trai soạn bên phải đình để dùng cỗ. Dân làng ở ấp nào trở về ấp ấy để ăn cỗ.
Buổi chiều, nhiều năm làng tổ chức các trò chơi dân gian : đập om, kéo co , nhảy bao bố, bịt mắt nấu cơm…. Sáng mai sau khi cúng trà xong, các vị chức sắc đốt giấy vàng mã. Làng tổ chức cung nghinh linh vị, sắc bằng trở về Miếu làng . Lễ thu tế kết thúc.
Trong dịp thu tế, nếu đồng ruộng trước đình làng ngập nước thì thỉnh thoảng làng tổ chức đua ghe. Nhiều năm, làng lấy bến Quan làm trung tâm xuất phát. Vòng đua là hói ngang trước đình làng. Vè cắm từ Nhất đập đến gần miếu ông Mốc. Trước khi bắt đầu cuộc đua, một vị chức sắc trong làng mặc áo thụng xanh, thắt ngang lưng một giải lụa điều, đến trước bàn thờ mới lập khấn vái cho làng được mưa thuận gió hòa, được mùa lúa tốt. Sau đó cầm đùi trống lệnh, bắt đầu điều khiển cuộc đua.
Dưới gốc ba cây tre cao có buộc những dãi lụa điều bay phất phới trước gió, những chiếc chèo lái được gát một hàng. Trong tư thế sẵn sàng, ba hồi trống lệnh vừa dứt những người chèo lái nhanh chóng lấy chèo nhảy xuống ghe bắt đầu xuất phát. Thông thường hàng năm làng có 5 ghe dự đua. Mỗi ấp một ghe, xóm Lò có riêng một ghe. Từ khi bắt đầu xuất phát, vòng qua vè rún trước Trung tâm là giai đoạn khó khăn nhất, người đua cần nhiều kỹ thuật và kinh nghiệm. Đây là lúc các ghe cầm cự, tranh nhau căng thẳng. Nhiều chiếc bị kềm chặt, ghe chìm các tay đua bị rơi xuống nước, phải nhanh chóng khắc phục đẻ tiếp tục đua. Qua khỏi vè rún là giai đoạn cần sức mạnh dẽo dai của các tay bơi và sức vượt của ghe. Những khán giả trên bờ hay dưới thuyền đều có một chiếc ghe đua của mình – tùy theo ấp mình ở – Có những cổ động viên cuồng nhiệt chạy theo ghe đua khoát nón, vẫy tay cổ động. Mọi người bị cuốn hút vào vòng đua. Tiếng trống dục lẫn tiếng “ Dồn la dồn! lên la lên !” làm khoáy động cả một góc làng vốn yên tĩnh. Ghe của ấp nào đến bến trước, người trong ấp tung mũ nón hò reo vui sướng.
Kết thúc ngày đua, các ghe đoạt giải đều có thưởng. Giải Cúng và giải Phá là giải thưởng danh dự, thường là mâm cau trầu rượu, những dãi lụa điều . Các giải khác được nhận tiền, chai rượu hoặc gói trà.
Đua ghe là một hình thức sinh hoạt bổ ích, đó không chỉ là ngày hội vui của của toàn làng sau những ngày lao động nặng nhọc, mà qua đây cũng thể hiện việc thi thố tài năng, thể lực của trai làng về môn thể thao của dân tộc.
Làng Thanh Thủy Thượng chuyên sản xuất nông nghiệp. Trong lịch sử phát triển, làng phải trường kỳ đấu tranh chống thiên tai khắc nghiệt, cho nên nội dung cơ bản của các lễ Hội làng ở TTT là thể hiện lòng biết ơn Liệt vị tiền khai canh hậu khai khẩn, cầu mong cho làng được an vui hạnh phúc. Hội làng TTT không chỉ đơn thuần là những buổi tế lễ có tính chất thần linh mà đó là một sinh hoạt văn hóa tổng hợp giữa tinh thần và vật chất. Nét đặc sắc của Hội làng TTT không mang tính chất mê tín dị đoan. Ngoài những vị thần theo tín ngưỡng dân gian như Ngũ hành nương nương, Quan Thánh đế quân, Thiên Y A Na, những vị mà dân làng tế là những người có công với nước như Phi Vận tướng quân Nguyễn Phục, Hoàng Thái phi Hồng quận phu nhân, mười ba vị khai canh là những người thật việc thật.
Về mặt tổ chức, những ngày hội làng thường có hai phần: phần lễ và phần hội. Phần hội có việc ăn uống “ trước cúng sau cấp ”, đó chỉ là việc “ thừa thần như huệ ” tức là chỉ hưởng những vật thực sau khi đã cúng lễ ơn trên. Ngoài ra còn có các trò chơi dân gian lành mạnh. Không có sinh hoạt văn hóa nào thu hút toàn dân như ngày hội làng. Sức người sức của được đầu tư để tổ chức cho ngày hội được đông vui, vừa để bồi dưỡng tinh thần cũng như vật chất cho dân làng, vừa thể hiện niềm ước vọng hướng tới một cuộc sống ấm no hạnh phúc .Cho nên, những ngày hội làng ở TTT còn là dịp để kết tinh nên tình yêu quê hương làng nước, nối kết ý thức cộng đồng giữa mỗi thành viên trong làng. Những ngày hội làng làm cho dân làng gắn bó, xích lại gần nhau hơn.
Nói tóm lại, các ngày hội làng ở Thanh Thủy Thượng là một nhu cầu sinh hoạt văn hóa truyền thống, trong đó yếu tố lành mạnh là chủ yếu. Ngày nay, trong quá trình xây dựng làng văn hóa, những nét tích cực của hội làng cần bảo lưu để vun đắp ý thức uống nước nhớ nguồn, tình yêu quê cha đất mẹ, tiếp tục phát huy những truyền thống văn hóa tốt đẹp của quê hương.
Nguyên Tri NGÔ VĂN PHỐ
LỄ THU TẾ – ngày Hội văn hóa truyền thống
của làng xã Thủy Dương
| Theo truyền thống của làng từ xưa, hàng năm cứ vào mùa Thu, tại Đình làng, Hội đồng Tộc trưởng của làng tổ chức lễ Thu tế, tụ họp các thế hệ con cháu trong làng đến để dâng hương tưởng nhớ công ơn các vị tiền bối khai canh, hướng về cội nguồn, tiên tổ. Từ khi Đình làng được nhà nước công nhận là Di tích lịch sử văn hóa_- Kiến trúc nghệ thuật ( tháng 3/1999), bản quy ước văn hóa của làng quy định lễ Thu tế hàng năm là ngày hội lớn của làng để con em khắp nơi hướng về cội nguồn, tiên tổ .Dịp lễ Thu tế Ất dậu 8/2005, Đại diện BCH Hội và một số anh chị em hội viên vinh dự được BTC mời tham dự lễ và dâng hương tại Đình làng. Nhóm biên tập Trường Làng Tôi tập 2 xin được đăng toàn văn lời phát biểu khai mạc lễ Thu tế Ất Dậu để anh chị em hội viên, bà con khắp nơi hiểu rõ mục đích, ý nghĩa của ngày lễ, cùng hướng về cội nguồn, tiên tổ mỗi độü Thu về.Nhóm Biên tập |
Kính thưa các đ/c lãnh đạo Đảng, Chính quyền, Mặt trận, các đoàn thể.
Kính thưa quý vị Đại biểu và các đ/c lão thành Cách mạng.
Kính thưa các bác trong Ban Khánh tiết làng, thập nhị Tộc trưởng,
các bác cựu Tộc trưởng.
Kính thưa các cụ cao tuổi và bà con dân làng.
Theo truyền thống hàng năm của địa phương, thực hiện quy ước làng xã văn hóa, hôm nay lãnh đạo Đảng, Chính quyền, Mặt trận, các đoàn thể, Ban Khánh tiết làng, thập nhị Tộc trưởng, các bác cựu Tộc trưởng, các cụ bô lão và bà con dân làng tề tựu tại đây để làm lễ Thu tế.
Kính bái tiên tổ ! Quý ngài Thủy tổ khai canh ! Với đạo lý uống nước nhớ nguồn, chúng con, các thế hệ nối tiếp, giờ đây xin kính dâng lên quý ngài Thủy tổ khai canh :
Với nén hương lòng
Chén rượu nồng thắm
Đậm nghĩa nặng ơn sâu…
Trải qua gần 500 năm, từ thuở khai thiên lập ấp, quý ngài đã sản sinh ra và quần tụ biết bao thế hệ, đã vật lộn với thiên nhiên khắc nghiệt, bão táp phong ba, thác lũ mưa nguồn; gian khổ nhọc nhằn vẫn vững dạ keo sơn, bền gan bảo vệ quê hương, đất nước, vì cuộc sống của cháu con và cộng đồng làng xã. Để hôm nay, chúng con được sống trên mảnh đất thân yêu của các bậc tiền nhân để lại này.
Quê hương Thủy Dương có nét đẹp sơn thủy hữu tình, với hương đồng gió nội, có bề dày văn hóa của truyền thống quê hương, làng xã. Truyền thống đó là lao động cần cù sáng tạo, có cốt cách gia phong, uống nước nhớ nguồn, phụng thờ tiên tổ, bảo vệ giang sơn Tổ quốc- Truyền thống đó qua nhiều thế hệ ngày càng tô thắm thêm, càng đậm đà, bền vững để vượt qua bao khó khăn thách thức.
Kính thưa quý vị và bà con dân làng !
Thế hệ trước đã sớm giác ngộ Cách mạng, theo Đảng tiền phong cùng với cả nước làm cuộc Cách mạng tháng Tám thắng lợi, trải qua hơn 30 năm tiến hành cuộc chiến tranh yêu nước, gian khổ, oanh liệt, trường kỳ, nhân dân ta đã chiến thắng, Tổ quốc độc lập, giang sơn một mối. Trong cuộc chiến vĩ đại để bảo vệ đất nước, có nhiều người con thân yêu của quê hương Thuỷ Dương đã anh dũng hy sinh trên khắp các chiến trường, có người đã để lại một phần xương thịt của mình trên các chiến địa. Đồng bào quê mình bị giặc bắt bớ tra tấn tù đày, chém giết dã man. Biết bao cảnh đầu rơi maú chảy đã diễn ra, biết bao đồng chí, đồng bào đã ngã xuống trên mảnh đất chôn nhau cắt rốn của quê nhà vì độc lập dân tộc, vì thống nhất đất nước, vì CNXH. Sự hy sinh của đồng chí đồng bào mình vô cùng to lớn không có gì để bù đắp lại được. Đảng, Chính quyền, Mặt trận các đoàn thể, các tầng lớp nhân dân đời đời nhớ ơn các anh hùng liệt sĩ, các thương binh, các gia đình có công với cách mạng.
Kế thừa truyền thống của cha anh, ngay từ đầu ngày quê hương được giải phóng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, địa phương Thuỷ Dương của chúng ta đã từng bước đi lên, biết phát huy những yếu tố thuận lợi, biết đoàn kết khắc phục những khó khăn làm thay đổi diện mạo của cuộc sống. Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư”, cuộc vận động “ xây dựng gia đình văn hoá “ được các tầng lớp nhân dân tích cực hưởng ứng. Các phong trào thi đua yêu nước được các tổ chức thành viên của Mặt trận phối hợp thực hiện, khối đại đoàn kết toàn dân được giữ vững và tăng cường.
Kính thưa quý vị Đại biểu và toàn thể bà con dân làng!
Trong những ngày tháng Tám mùa thu lịch sử này, chúng ta hường về kỷ niệm 60 năm ngày Cách mạng tháng Tám thành công và ngày Quốc khánh 2/9. Đảng bộ và nhân dân xã nhà đang ra sức thi đua lập thành tích chào mừng Đại hội Đảng bộ xã khai mạc vào ngày 12/8/2005, Đại hội đánh giá những thành tựu trong 5 năm 2000-2005 mà Đảng bộ và nhân dân xã nhà đã phấn đấu đạt được, đồng thời rút ra những bài học kinh nghiệm về những tồn tại, hạn chế. Trên cơ sở đó, Đại hội đề ra nghị quyết về phương hướng nhiệm vụ 5 năm 2005 -2010 nhằm tiếp tục đưa đời sống mọi mặt của nhân dân xã nhà tiến lên bước mới. Quyết tâm đó của Đảng bộ và nhân dân ta cũng là ước nguyện ngàn đời của các bậc tiền bối khai canh trong những ngày lập ấp dựng làng đã dày công xây dựng để cho các thế hệ con cháu chúng ta ngày nay kế thừa và phát triển.
Kính thưa quý vị Đại biểu và toàn thể bà con dân làng!
Trên con đường đi lên phía trước của địa phương Thuỷ Dương chúng ta tuy thuận lợi có nhiều, song khó khăn thử thách cũng không ít. Nhưng vì tương lai tươi đẹp của quê nhà, các thế hệ chúng ta hôm nay nguyện kế thừa một cách xứng đáng và quyết phát huy truyền thống tốt đẹp của Tổ tiên, của dân tộc mà ra sức phấn đấu cùng nhau đoàn kết chung quanh Ban chấp hành Đảng bộ xã thành một khối đoàn kết thống nhất để xây dựng Thuỷ Dương thành một xã “Dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, xây dựng xã nhà thành đơn vị Anh hùng lao động trong thời kỳ đổi mới.
Thay mặt Ban tổ chức lễ Thu tế, xin cảm ơn sự hiện diện của các đồng chí lãnh đạo, quý vị đại biểu đại diện các cơ quan đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn, các đồng chí lão thành cách mạng, Ban Giám hiệu các trường, Đại diện BCH Hội cựu học sinh Thanh Thủy Thương – Thủy Dương.
Xin cảm ơn các bác trong Ban Khánh tiết làng, thập nhị Tộc trưởng, các bác cựu Tộc trưởng, các cụ cao tuổi và bà con dân làng vì cội nguồn đã hết lòng chăm lo và chuẩn bị để tổ chức lễ Thu tế, ngày lễ lớn của làng, xã Thủy Dương chúng ta thành công viên mãn.
Xin cầu chúc các họ tộc và mọi nhà bình an thịnh vượng.
Xin kính chúc các đồng chí lãnh đạo, quý vị Đại biểu sức khoẻ, thành đạt
Xin trân trọng cảm ơn!
Mùa Thu năm Ất Dậu – tháng 8 năm 2005
T/M BAN TỔ CHỨC LỄ THU TẾ
Chủ tịch UBMTTQ xã
Phạm Bá Bảo
Dẫn lại từ TRƯỜNG LÀNG TÔI tập 2 Do Hội Cựu Học sinh Thanh Thủy Thượng- Thủy Dương phát hành năm 2005.
PHẠM ĐÌNH TRUNG
0 Comments:
Post a Comment